Hozirgi kunda jamiyatda yuzaga kelayotgan nizolarni samarali, tezkor va konstruktiv tarzda hal qilish zarurati ortib bormoqda.

Bu borada, an’anaviy sud tizimiga muqobil ravishda, alternativa nizolarni hal qilish usullari joriy etilmoqda.

Ulardan biri — mediatsiya. O‘zbekistonda mediatsiya institutini huquqiy jihatdan mustahkamlash maqsadida 2018 yil 3 iyulda “Mediatsiya to‘g‘risida”gi Qonun qabul qilindi va 2019 yil 1 yanvardan amal qilishga kiritildi.

 1. Qonunning maqsadi va ahamiyati “Mediatsiya to‘g‘risida”gi Qonunning asosiy maqsadi — jismoniy va yuridik shaxslar o‘rtasida yuzaga kelgan nizolarni sudgacha bo‘lgan yoki suddan tashqari jarayonda, betaraf uchinchi shaxs — mediator vositasida hal etish tartibini belgilashdir.

Ahamiyati: Sud yuklamasini kamaytiradi; taraflar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarni saqlab qoladi; vaqt va mablag‘ tejaladi; ixtiyoriylik va maxfiylik ta’minlanadi.

 2. Mediatsiya jarayonining asosiy prinsiplari:

Qonunga muvofiq mediatsiya jarayoni quyidagi prinsiplarga asoslanadi: Ixtiyoriylik – taraflar mediatsiyaga erkin va xohishiga ko‘ra qatnashadi;   Betaraflik va xolislik – mediator barcha taraflarga nisbatan bir xil munosabatda bo‘ladi;

Maxfiylik – mediatsiya jarayonida ma’lum qilingan ma’lumotlar sir saqlanadi; Hamkorlik – taraflar o‘zaro konstruktiv muloqot asosida kelishuvga intiladi.

 3. Mediator kim va uning vazifalari:

Mediator – maxsus tayyorgarlikdan o‘tgan va belgilangan talablarga javob beradigan, nizolarni hal qilishda ishtirok etuvchi betaraf shaxs.

Mediatorning vazifalari:

Nizo sababini aniqlashda ko‘maklashish;

Har ikki tarafni tinglash va kelishuvga undash;

Qonun doirasida vositachilik qilish;

Maxfiylik va xolislikni ta’minlash.

4. Mediatsiyani qo‘llash sohalari

Qonun mediatsiyani quyidagi sohalarda qo‘llashni nazarda tutadi:

Oilaviy nizolar;

Mehnat nizolari;

Fuqarolik huquqi munosabatlari;

Boshqa shartnoma asosida yuzaga kelgan nizolar.

(Jinoyat ishlarida faqat yengil va o‘rtacha og‘irlikdagi jinoyatlar bo‘yicha, jabrlanuvchi va gumondor roziligi bilan amalga oshirilishi mumkin.)

5. Mediatsiya jarayonining bosqichlari

Mediatsiya to‘g‘risida kelishuv tuzish;

Mediator tanlash;

Tomonlarni tinglash va muammoni aniqlash;

Yechimlar ishlab chiqish;

Kelishuvga erishish va uni yozma ravishda rasmiylashtirish;

Kelishuvni bajarish.

 6. Qonunni amaliyotda qo‘llash tajribasi

So‘nggi yillarda sud tizimida mediatorlar orqali hal etilgan nizolar soni ortib bormoqda. Masalan, sudlar yurituvidagi ayrim iqtisodiy, fuqarolik ishlari sudlariga yetmasdan, mediatsiya orqali hal etilayotgani huquqiy madaniyatning o‘sishini ko‘rsatadi.

 Xulosa:

“Mediatsiya to‘g‘risida”gi Qonun – mamlakatimizda huquqiy islohotlarning yangi bosqichini boshlab bergan muhim normativ hujjatdir. U jamiyatda tinchlik, hamjihatlik va adolatni ta’minlashda samarali vosita sifatida xizmat qilmoqda.

Mediatsiya madaniyatini shakllantirish, mediatorlar faoliyatini yanada takomillashtirish va uni keng ommalashtirish bugungi kunning dolzarb vazifasidir.

N.Sangirov 

Sirdaryo viloyat sudining iqtisodiy ishlar bo‘yicha sudlov hay’ati sudyasi

Ijtimoiy tarmoqlarda baham ko'ring